De betekenis van het spreekwoord
Het Nederlandse spreekwoord ‘water bij de wijn doen’ wordt vaak gebruikt in situaties waarin een compromis nodig is. De uitdrukking betekent dat iemand concessies moet doen of zijn eisen moet verminderen. Door ‘water bij de wijn te doen’ wordt de wijn minder sterk, en dat staat symbool voor het opgeven of verminderen van je standpunten om tot overeenstemming te komen.
De herkomst van het spreekwoord
De oorsprong van dit spreekwoord gaat terug naar een tijd waarin wijn zwaarder en krachtiger was dan tegenwoordig. Bij speciale gelegenheden of wanneer de wijn te sterk was, werd er water aan toegevoegd om het te verdunnen. Dit werd vaak als ongewenst gezien, want het verzwakte de wijn. Dit principe is vervolgens overgenomen in figuurlijke zin: door concessies te doen ‘verwacht’ je eigenlijk dat iets minder puur of minder sterk wordt.
Wanneer gebruik je deze uitdrukking?
In persoonlijke relaties
In vriendschappen en relaties is deze uitdrukking zeer toepasbaar. Wanneer twee mensen van mening verschillen, kunnen ze elk een beetje ‘water bij de wijn doen’ om een ruzie op te lossen of tot een oplossing te komen waar beide partijen tevreden mee zijn.
Op de werkvloer
Ook binnen teams op de werkplek wordt het spreekwoord regelmatig gebruikt. Bijvoorbeeld bij het samenstellen van een projectplan kunnen collega's verschillende visies hebben. Door gezamenlijk wat water bij de wijn te doen, ontstaat er een compromis dat door iedereen wordt gesteund.
Een voorbeeld uit de praktijk
Stel je voor: twee buren hebben ruzie over de erfgrens. De ene buur wil een schutting, de ander liever niets. Door allebei iets op te geven — bijvoorbeeld een lagere haag in plaats van een schutting — komen ze tot een middenweg. Beide buren doen dus ‘water bij de wijn’ om de relatie goed te houden.
Waarom dit spreekwoord nog steeds relevant is
In een diverse en democratische samenleving is het vinden van een gulden middenweg erg belangrijk. De wereld is complex en meningen verschillen. Door bereid te zijn om compromissen te sluiten laten mensen zien dat ze openstaan voor anderen en gezamenlijk willen optrekken. Het spreekwoord blijft dus actueel en herkenbaar in tal van situaties.
Vergelijking met andere spreekwoorden
Er zijn andere spreekwoorden die hetzelfde principe overbrengen. Denk bijvoorbeeld aan ‘elkaar halverwege tegemoet komen’ of ‘over je schaduw heen stappen’. Deze drukken net als ‘water bij de wijn doen’ de waarde van compromissen uit. Maar ‘water bij de wijn doen’ blijft een directe en beeldende manier om concessies aan te geven.
